Thanh đạm hồn quê với cơm nắm muối vừng

Cơm nắm, còn gọi là “cơm vắt” và cũng có nơi gọi là “cơm bới” không biết có từ bao giờ, có lẽ từ xa xưa lắm, thuở người Việt biết dùng gạo nấu cơm. Cơm nắm đã trở thành bữa ăn lót dạ cho người nông dân làm đồng xa, những cô cậu học trò đi học ở làng bên hay người lữ hành trên dặm đường dài. Nay món ăn tưởng chừng dân dã đó đã trở thành món quà “đặc sản của hồn quê” nơi thành phố, làm xao xuyến biết bao lòng người.

Cứ ngỡ ngày nay đời sống con người ngày càng được nâng cao, thì cơm nắm sẽ không còn chỗ đứng nữa và người ta sẽ không ăn cơm nắm, nhất là trong cuộc sống hiện đại, khi hàng quán, dịch vụ mọc lên khắp dọc đường. Mà cũng không cần phải đi đâu xa, chỉ ngồi trong văn phòng nhấc máy điện thoại lên là cơm hộp đã mang đến tận nơi. Trẻ em đi cắm trại, pic-nic, dã ngoại cũng đã có đủ thứ từ bánh mì kẹp thịt, bánh gối, bánh bao... rồi đủ loại mì tôm, cháo, miến, phở ăn liền... nhưng không vì thế mà người ta quên đi những món ăn dân dã.

Cơm nắm muối vừng đã vào tận nhà hàng sang trọng, nơi mà tưởng như chỉ có chỗ cho những món “sơn hào hải vị”, vậy mà cơm nắm đã “sánh vai” như một thứ đặc sản thanh tao. Nhưng có lẽ nơi chiếm vị thế nhiều nhất vẫn là những gánh hàng rong của các bà, các chị đang hàng ngày hiên ngang lên giữa phố phường Hà Nội.

Dọc con đường Chùa Bộc, Thái Hà, Cầu Giấy, Lê Trọng Tấn... không khó để thấy những người phụ nữ ngồi vỉa hè bán cơm nắm. Những gánh hàng cơm nắm rất đơn giản, có khi chỉ một cái thúng đựng những nắm cơm, kèm theo là muối vừng, chả hay ruốc. Một nắm cơm cũng chỉ 5.000 đồng, nhưng ngon miệng. Miếng cơm trắng tinh, mịn màng được gói trong lớp lá chuối xanh ngắt trông thật thích mắt.

Cơm được cắt ra thành từng miếng nhỏ vừa ăn, chấm một chút muối vừng, đưa lên miệng thấy vị thanh mát của miếng cơm, vị đậm đà, bùi bùi của muối vừng. Nhai kĩ thấy được vị ngọt của cơm, của vừng hòa quyện với nhau làm nên bản âm hưởng của làng quê Việt. Khi ăn cơm nắm phải cầm bằng tay mà chấm vào muối vừng, chứ không dùng đũa hay dĩa, nếu dùng những thứ đó ăn vừa không đúng kiểu lại vừa mất hương vị riêng. Ngày nay người ta ăn cơm nắm với nhiều thứ như chả, giò, ruốc, thịt kho cũng ngon… xong vẫn chỉ có muối vừng là thứ hợp hơn cả.

Cơm nắm chỉ đơn giản là gạo được nấu thành cơm rồi đem nắm lại. Thế nhưng để có được những nắm cơm ngon cũng cần phải tinh tế lắm. Gạo nấu phải là thứ gạo ngon và phải nấu bằng bếp củi, hoặc rơm chứ không được nấu bằng nồi cơm điện vì sẽ làm cho cơm nắm bị khô, cứng và dễ rời rạc.

Mẹ tôi bảo cơm nắm là hồn cốt của đồng quê mà người nắm cơm gửi vào trong đó, nên nấu phải thật tỉ mỷ, chăm chút trong từng công đoạn. Tôi còn nhớ, ngày trước mỗi lần nấu cơm nắm, mẹ tôi thường thêm vài lá nếp cho thơm. Khi nấu cơm cũng phải rất khéo sao cho cơm vừa chín, không khô, chẳng nhão, hạt cơm vừa nở đúng độ. Cơm vừa chín tới xới ra mo cau sạch, (loại mo cau non, mỏng mềm), rồi nhồi nhanh mạnh tay nhiều lần cho hạt cơm dẻo mềm nhuyễn nhừ dính sát nhau thật mịn và nắm lại. Nắm cơm để nguội, gói lại trong lá chuối hay lá sen xanh mượt để giữ khỏi bị khô. 

Ngày nay, chẳng mấy gia đình nào nắm cơm nữa, bởi đã có rất nhiều làng ven Hà Nội người ta “hành nghề” làm cơm nắm. Tuy những nắm cơm không được làm cầu kỳ như xưa, nhưng các công đoạn nắm cơm thì vẫn giữ nguyên. Hàng ngày những nắm cơm trắng ngần mang theo “hồn cốt của đồng quê” vẫn lặng lẽ theo các bà, các chị len lỏi giữa phố phường làm cho bao thực khách chốn đô thành không chịu nổi “cơn thèm” tìm đến hàng cơm nắm để ngồi nhẩn nha, cảm nhận vị ngọt bùi của đồng quê đọng lại trong từng miếng cơm rất đỗi thân quen, mà còn để làm cho vơi đi nỗi nhớ quê nhà!

(Theo Giaoducthoidai)