Đậm đà mắm nêm

Ở miền duyên hải quê tôi, mắm nêm làm để trong chum, vại nhỏ. Chờ đến ngày mắm chín, màu mắm đỏ hây hây dưới nắng vàng, thơm nức mũi một vùng. Thứ mắm ấy, để lắng lại, phía trên là nước mắm trong màu hổ phách, phía dưới lại đùng đục xương cá, xác cá còn sót lại. Thứ còn sót lại ấy lại được lọc, gạn thêm lần nữa, qua một lần đun sôi, lại ra đựợc thứ mắm sền sệt, màu xám nâu thơm và ngon được gọi là mắm nêm. Mắm nêm thường được làm từ cá trích, cá nục hoặc cá cơm... 

Ngày đông tháng giá, chỉ cần một đĩa rau lang hay cải bắp luộc chấm với mắm nêm, thêm đĩa cá khô kho thịt mỡ, tô nước luộc rau làm canh, thêm bát ớt ngâm nước mắm nữa là ăn không biết no. Mắm nêm mà ăn với bún khoanh, bún lá làng Vân Cù (Hương Trà, Huế ) thì hết ý!

Đĩa mắm thơm lừng.

Vào Nam, mắm nêm đã góp phần làm rạng danh đặc sản bê thui cầu Mống. Nhắm bê thui mà thiếu mắm nêm, sẽ kém đi một nửa vị ngon và sự đặc sắc. Có một số món không thể thiếu mắm nêm, như món gỏi cuốn. Lấy bánh tráng làm mềm, bỏ vào một ít bún tươi, rau cải, xếp thêm miếng thịt heo mỏng dính, con tôm đỏ au chẻ đôi rồi cuốn lại, thêm vài lá hẹ, thế là xong. Cầm cái gỏi cuốn ấy, chấm với nước mắm nêm pha với dứa (thơm) băm vụn, chua chua ngọt ngọt khó quên. Mắm nêm cũng rất phù hợp khi bạn làm món bò nhúng dấm.

Trong con nước lũ tràn về, thoảng đưa mùi mắm nhà ai kho bay theo gió thơm lựng. Mùi cá, mùi sả hòa quyện với mùi mắm, đó là thành quả lao động của người phụ nữ khéo tay hay làm. Nổi lên trong làn nước lũ là những cánh bông súng, rau đắng... là những gì thiên nhiên ban tặng cho người dân khó nghèo vùng lũ, những ngày đó ai mà không thèm, không khoái khẩu khi ngồi quanh mâm cơm, có cái lẩu mắm sôi liu riu, vừa ăn nóng, vừa cắn miếng ớt dầm muối, mồ hôi vã ra, hít hà khen ngon...

Chút dân dã trong những món ăn của quê hương mình, mắm nêm thật khó quên...