Thanh ngọt bình bát dây

Tôi định chặt bỏ đi cho quang đãng sau vườn, nhưng ba tôi lại can ngăn và cho biết: "Đây là loại bình bát dây (bình bát dại), lá ăn được. Tên khoa học là Coccinia grandis (L) Voigt, thuộc họ bầu bí (Cucurbitaceae). Dân gian thường dùng củ bình bát dây để ngâm rượu xoa bóp chỗ sưng đau hay viêm khớp. Trái bình bát dây sắc uống trị tiểu đường. Lá và đọt non rất bổ dưỡng và mát gan”…

Khác với loại cây cùng tên là bình bát, thân gỗ, được trồng để be bờ chống xói lở đất, lá và hột rất độc (không ăn được), trái bình bát dây có màu xanh như trái mãng cầu ta (trái na), nhưng da láng không có gai. Khi chín trái có màu vàng, cơm mỏng, hột nhiều, có vị lạt. Trẻ con thường giầm trái bình bát chín với đường và đá để ăn.

Tôi chưa từng biết đến tên cũng như công dụng của loại dây leo này. Để thỏa mãn trí tò mò muốn khám phá ẩm thực dân dã, tôi nhờ ba chỉ dẫn cách nấu canh với lá bình bát dây. Theo ba, dây và lá bình bát non nấu với nguyên liệu nào  (thịt, tôm, cua, cá…) cũng ngon, ngọt, nhưng dễ thực hiện hơn cả ở miệt đồng bằng sông nước Cửu Long này là: Bình bát dây nấu canh cua đồng.

Cua đồng bắt được (hay mua ở chợ) đổ vào xô. Cho nước lạnh vào ngập xâm xấp, dùng đũa khuấy nhiều lần và xả nước cho sạch đất. Đập vài cục nước đá cho vào cua để cua chìm vào giấc ngủ đông, quên kẹp. Dùng tay bắt từng con tách mai, yếm, miệng bỏ đi rồi cho cua vào cối đá xay nhuyễn với muối. Sau đó, đổ nước lạnh vào cua (đã xay) và dùng đũa sơ cho thịt cua hòa tan vào nước. Dùng vợt lược lấy nước thịt cua vài lần cho tới khi thấy nước thịt cua trong là được (khoảng 3 lần), bỏ xác. Đem nước thịt cua cho vào nồi đun trên ngọn lửa liu riu, hớt bọt (đừng để riêu cua bị vỡ vụn), cho đến khi từng mảng riêu cua nổi lên là chín.

Lá và đọt bình bát dây rửa sạch, để ráo, cho vào nồi riêu cua. Chờ nước sôi bùng lên, nêm nếm gia vị vừa ăn. Cho hành lá xắt nhuyễn vào và nhắc xuống ngay (đừng để lâu, lá bình bát mềm mất ngon). Thêm một dĩa nước mắm ngon nguyên chất, vài trái ớt hiểm chín là có thể thưởng thức món ngon, hấp dẫn.

Hữu Tưởng