Nhum, quà tặng từ những rặng đá ngầm

Nhum còn gọi là cầu gai, sống vùng biển cạn, nước trong, có nhiều rong rêu hoặc san hô hay đá ngầm. Nhum con giống trái chôm chôm, màu đen sẫm, khi trưởng thành có hình tròn dẹt như trái cam, đường kính khoảng 8-10cm, dày 3 -4cm. Thân nhum phủ đầy gai nhọn dài từ 3 - 4 cm, khi di chuyển có thể phóng gai (giống loài nhím).

Nhum là động vật thuộc loại nhuyễn thể, có họ hàng với trai, sò, sống rất nhiều ở vùng biển từ Quảng Ngãi đến Bình Định. Mùa nhum sinh sản cũng là mùa ngư dân đánh bắt chúng, từ tháng ba cho đến tháng sáu hay tháng bảy âm lịch (từ tiết xuân phân và kết thúc vào tiết lập thu). Cuối mùa, nhum rất chắc nịch. Để bắt nhum, người ta lặn theo các gành đá, dùng móc sắt giật khẽ, rồi nhặt bỏ vào bao. Nhưng nếu khua động mạnh, nhum sẽ “bắn gai” tự vệ có thể nguy hiểm, rồi bám chặt vào vách đá, không thể gỡ ra được. Nhum bắt về, rửa sạch, dùng dao chặt đôi, cắt bỏ túi dạ dày, lấy thanh tre mỏng nạo thịt ra khỏi vỏ. Thịt nhum kết thành 5 hoặc 8 múi như múi cam, màu trắng hồng, có thể kho để ăn cơm hoặc để trộn vào trứng chưng cách thủy, tráng chả, nhưng thú nhất là ăn sống - thịt nhum tươi chấm với muối tiêu và chanh, kèm theo mấy cọng rau thơm, thêm vài hớp rượu đế là hết ý.

Chiếc thuyền gỗ dừng lại trước khoảng nước lặng sát chân núi. Nước trong đến nỗi có thể thấy rõ những dãy đá ngầm, san hô phía dưới khoảng 10 mét. Thằng bé miền biển, đen nhẻm đưa tôi mái dầm: “Chú giữ giùm, con xuống trước nha!”. Không ống thở, chỉ một chiếc móc sắt đơn giản, nó “ùm” xuống nước, chỉ sau hai tiếng quẫy đạp, thằng bé đã xuống sát đáy rặng đá ngầm, tìm kiếm… Trông nó như một chú rái cá đen trũi, khuất trong những kẽ đá ấy là một sản vật biển náu mình, chiếc móc sắt khều nó ra, “con rái cá” nhô đầu lên mặt nước “chú cầm lấy, cẩn thận kẻo nó “chích” chú ráng chịu đó!”. Tôi rụt rè cầm lấy phía đầu một vật tròn, tua tủa gai nhọn, chỉ bằng trái chôm chôm… Những gai nhọn ngo ngoe… Nó chính là con nhum. Trông thì sợ nhưng lát nữa ăn sẽ biết… Hào hứng với những cú lặn nhẹ nhàng như cá, tôi quên mất mình là dân thành phố đi du lịch… Hít một hơi dài, tôi phóng theo nó, nước biển nhẹ, biển lặng dễ lặn, tôi theo thằng bé tìm kiếm những “quả chôm chôm nâu đen” ẩn mình trong đá. 20 phút, trên lòng thuyền đã có khoảng 10, 15 trái cầu gai ngo ngoe… Cách tính tiền nhum không theo ký lô mà theo số lượng, một con 10.000đ (*), bao nhiêu con tính bấy nhiêu tiền. Khách biển ra đảo chơi muốn ăn thì phải tìm đám trẻ con của ngôi làng chài nho nhỏ phía sau đảo, chỗ có nhiều san hô, đá ngầm nhờ lặn bắt. Nhum là thứ phải ăn ngay, không để lâu được.

Đấy là một buổi trưa thú vị phía sau đảo Con Sẻ Tre, Nha Trang…

Nhìn những con nhum như trái chôm chôm tua tủa gai nhọn, các bà, các cô dễ khiếp đảm, cầm còn không dám, nói gì… ăn. Nhưng thiên nhiên kỳ dị, trông càng dễ sợ thì ăn càng ngon. Chỉ cần tách đôi “quả chôm chôm đen đen” ấy bằng lưỡi dao mỏng. Trước mắt sẽ là một thứ như gạch ghẹ, lầy nhầy màu vàng, vắt muối chanh, thêm chút muối tiêu và vọc chiếc muỗng nhỏ múc ra, húp soạt… Một vị béo, chua mặn ngọt đến “chết người” tan thật nhanh trên lưỡi, người ăn vừa chỉ kịp cảm nhận vị béo, ngọt (mà không tanh chút nào), cái vị ấy đã biến mất. Chỉ còn cách… cầm vội lấy một con khác! Có người bảo ăn nhum kiểu ấy như dân ghiền ăn măng cụt, không thể một trái mà thôi được…

Nếu không thích ăn sống như thế thì cháo nhum cũng lại là một món tuyệt hảo. Nồi cháo ngọt một vị khó tả, không giống thịt gà, càng không phải thịt bò… cứ sì soạt húp cháo nóng sau những giờ vẫy vùng với sóng nước, ăn dã chiến ngay trên bãi cát làng chài. Cháo nhum là nột sản vật dâng tặng con người từ biển. Người hài hước bảo rằng “sướng hơn vua vì nhum không thể đem “tiến” cung được. Mà vua có mấy khi ra tới biển, đến làng chài…”. Đấy là nói đùa cho vui vẻ thế. Nhưng nói nghiêm trang thì bảo: Món này ở nhà hàng hải sản cũng không có, đã bảo bắt lên là “xơi” liền. Có nhà hàng nào để được vài ngày cho dù có ngâm nó vào nước biển.

Đứa bé đen nhẻm bơi lặn nhẹ nhàng như chú rái cá, những con nhum tua tủa gai, cát trắng và nồi cháo nhum bốc khói thơm lừng.

Biển có một ngày tuyệt đẹp.

(*): giá cả năm 2002