Thương nhớ mùa dâu da xoan

Dâu da xoan có nhiều cành và vòm lá rộng, loài cây có sức sống mãnh liệt, khi mà chỉ cắm một cành già xuống đất là tự khắc bén rễ, nảy mầm, đâm chồi, phát lộc. Sau một năm tích lũy dưỡng chất từ đất mẹ, uống no đầy khí của cha trời, cành cây nhỏ bé đã vươn mình trưởng thành, tán lá xanh mát đầy kiêu hãnh.

Phải nói rằng cây dâu da xoan có sức dẻo dai, kiên trì và chịu đựng. Dù mùa đông lạnh giá, sương muối, hay oằn mình trong những cơn bão, sấm sét trút xuống, cây vẫn không hề rụng lá trơ cành. Vẫn bám trụ và chờ cuối xuân nắng ấm. Như một điểm hẹn quen thuộc, cây lại nở hoa, cho những mùa trái chín trĩu cành.

Người dân quê có cách giải thích tên dâu da xoan khá giản dị. Quả có vị chua giống vị của dâu tằm. Xen lẫn màu hồng tươi, căng mọng, nhìn rõ từng đường gân li ti tựa mạch máu ẩn dưới làn da trắng mịn như da em bé. Và người ta rất dễ nhầm khi ẩn dưới những tán lá xanh mướt là chùm quả có hình thon dài giống chùm quả xoan.

Nhiều người lại cho rằng, dâu da xoan chính là cây xoan đào trong chuyện cổ tích Tấm Cám ngày xưa, là hóa thân của nàng Tấm thảo hiền chịu thương, chịu khó. Nàng nâng đỡ, mang đến những giấc ngủ thanh thản, an lành cho vị vua trẻ tuổi.

Phải chăng hồn cốt nàng đã hóa vào cây dâu da xoan, mang theo những huyền thoại, để nuôi dưỡng từng giấc ngủ của trẻ thơ lớn dần theo năm tháng trên chiếc võng dưới tán cây che chở.

Lá dâu da xoan rất lành, mùi hơi ngai ngái, có vị chua dôn dốt, là món ăn vặt của lũ trẻ quê nghèo khi cái kẹo, cái bánh vẫn là một thứ khá xa xỉ. Thậm chí, những cọng mầm xanh óng cũng được bóc phần vỏ ngoài chỉ còn lõi mềm xanh trong để thưởng thức dù nó vừa chua, vừa đắng. Vài đọt lá và cọng mầm thôi cũng đủ sức níu giữ lũ trẻ trốn giấc ngủ trưa.

Khi những cơn mưa mùa hạ trút xuống thì cũng là lúc hoa dâu xa xoan nở. Hoa trắng như màu sữa, bé li ti, nở từng chùm, vươn lên trời xanh đón nắng, đón gió, tỏa hương thơm dịu dàng, thoang thoảng.

Mỗi khi có cơn gió tinh nghịch, từng bông hoa như bị ai đó bứt đi, lắc rắc rơi trắng cả một góc vườn, trải đều dưới gốc cây. Lũ trẻ nhìn từng bông hoa mà tiếc nuối, tỉ mỉ nhặt từng bông mang về ép trong trang sổ lưu bút hay để dưới gối cho thơm, mỗi tối quên đưa lên mũi hít hà mùi hương dịu nhẹ ru dần vào giấc ngủ.
 
Nửa tháng sau, đã thấy những chùm quả bé như hột vòng đeo tay ẩn dưới cánh lá, rồi lớn nhanh không ngờ. Từ màu xanh non, quả đã chuyển sang màu đỏ mọng, để một sáng mai thức giấc lũ trẻ chợt giật mình, ngỡ ngàng “dâu da xoan đã chín!”.  Lũ trẻ cứ đủng đỉnh, nhẩn nha nhằn từng quả, thỉnh thoảng lại nheo mắt, tru môi, xuýt xoa…

Trưa hè, đứng dưới tán cây,  bất chợt ngước mắt nhìn lên và bắt gặp cả một trời màu xanh của lá đan chen vào nhau, từng chùm quả trĩu nặng lốm đốm đỏ, tưởng như cơn nóng mùa hè tan biến. Mỗi chùm dâu da xoan có tới hàng trăm quả, lấp ló, xanh xanh, vàng vàng, đo đỏ, là biểu tượng của sự sinh sôi, trù mật.

Mùa quả chín, từng thúng dâu da dạo bước trên phố, bình dị mà kiêu sa. Dưới tán cây dâu da xoan rợp bóng, khách qua đường dễ quên đi cái nắng trưa hè với bát nước chè xanh. Có lẽ vì thế, mỗi khi hè về người ta thường nhớ tới một loài cây gắn với từng con phố, thôn làng, hương hoa thoang thoảng dịu nhẹ và cả vị chua, ngọt đã đi vào miền thương miền nhớ...