Thực phẩm chức năng - Xu hướng của thế giới hiện đại

 Những năm gần đây, nhờ những thành tựu mới của công nghệ sinh học (CNSH), một số nước đã tạo ra được các loại thực phẩm thuốc (alicaments) hay còn gọi là thực phẩm chức năng (functional food). Các nước Tây âu gọi đây là dược phẩm dinh dưỡng (nutraceutics) hay thực phẩm bổ sung dinh dưỡng (food suplement ), còn Trung Quốc gọi là thực phẩm bổ dưỡng bảo vệ sức khoẻ. Các loại thực phẩm này nằm ở ranh giới giữa thức ăn và thuốc chữa bệnh. Theo dự báo của các chuyên gia, thì “thức ăn của con người trong thế kỷ XXI là thực phẩm chức năng”. Thức ăn không chỉ đảm bảo đủ calo, ngon, sạch, mà còn phải chứa các hoạt chất sinh học (HCSH) tự nhiên cần cho sức khoẻ và sắc đẹp, không chỉ điều khiển được các hoạt động chức năng của từng bộ phận trong cơ thể, tạo cho con người khả năng miễn dịch cao, chống sự lão hoá, tăng tuổi thọ, mà còn giúp con người phòng chống được một số bệnh, kể cả ung thư.

Công ty Sakyo - Nhật Bản đã đưa ra thị trường loại thức ăn “làm đẹp” (cosmetic food) và nhiều sản phẩm kỳ diệu khác như: Đồ uống có ga cho người có quá nhiều axit và huyết áp cao; chế phẩm từ vây cá mập làm tăng khả năng miễn dịch cho cơ thể; chế phẩm từ thịt rùa có khả năng chống tai biến mạch máu não. Một số thực phẩm “thông minh” đã xuất hiện ở châu âu có chứa các HCSH cần cho hoạt động của cấu trúc não bộ. Các chế phẩm chống ôxy hoá, chống lão hoá khá phong phú, được bào chế từ các HCSH như selen hữu cơ, carotenoid, các vitamin A, C, E, alinxin, zingerol... và các tiền hormone steroid (từ động vật) có tác dụng khử các gốc tự do, kích hoạt các enzym kháng ôxy hoá trong cơ thể... Trên thị trường của chúng ta đã có không ít loại thực phẩm chức năng của Trung Quốc như: Hải văn huyết nguyên (chế biến từ con ốc vằn), Tinh hoa khẩu phục dịch (dung dịch uống từ hoạt chất có cấu trúc phân tử 1-6 fructose diphotphat), Dung dịch cường lực sĩ (thuốc bổ thận), Viên nang ngự lộc tinh (từ máu hươu + giao cổ lan + phục linh), chế phẩm Khang Thai (sản phẩm hợp tác Mỹ - Trung Quốc dùng cho vận động viên - VĐV)... Ngoài ra còn xuất hiện một số loại thực phẩm chức năng được nhập từ Pháp và Hàn Quốc như Ribozinc, Stimol, Belaf... cung cấp cho cơ thể các nguồn bổ sung vitamin, khoáng chất.

Các nước phát triển có xu hướng ưa chuộng các thực phẩm chức năng hơn là dùng thuốc, theo quan điểm phòng bệnh hơn chữa bệnh. Chính vì vậy, đa số các tập đoàn sản xuất thuốc đang chuyển sang sản xuất thực phẩm chức năng và tìm được đối tượng tiêu thụ lớn hơn. Các chuyên gia kinh tế đã tính toán rằng, doanh thu hàng năm của các loại thực phẩm chức năng đã vượt con số 100 tỷ USD. Tại các nước trong khu vực, việc ứng dụng CNSH trong sản xuất thuốc và thực phẩm chức năng đang được quan tâm đặc biệt. Malaysia đã xây dựng Viện CNSH Dược phẩm nằm trong “Thung lũng CNSH - Bio Valley”; Trung Quốc xây dựng “Thung lũng thuốc” lớn nhất thế giới để sản xuất dược phẩm và là nước có nhiều thành công trong việc nâng cấp công nghệ y dược cổ truyền thành công nghệ cao.

Những thành tựu của công nghệ enzym - một mũi nhọn của CNSH trong việc tạo ra các peptid có chuỗi ngắn, trọng lượng phân tử thấp và có hoạt tính sinh lý, đang mở ra triển vọng mới đóng góp cho sự phát triển của công nghiệp chế biến thực phẩm chức năng theo hướng điều khiển các hệ enzym trong cơ thể. Thí dụ, các dipeptid có tác dụng chống tăng huyết áp, tetrapeptid chống thụ thai, heptapeptid ức chế hình thành di căn, hexa-decapeptid kích thích tăng miễn dịch... Chế phẩm dipeptid (Ile-Tyr) - ức chế ACE (enzym chuyển hoá antegiotensin) tách chiết từ thịt của cá cơm, cá mòi có thể giúp ngư dân, hải quân, thợ lặn làm việc lâu dưới biển vào mùa đông mà vẫn ấm người và không tăng huyết áp. Có thể dự báo rằng, trong tương lai các loại thực phẩm phân tử sẽ thịnh hành. Nó được điều chế từ nhiều chất dinh dưỡng giàu HCSH và các phân tử có hoạt tính, giúp phòng ngừa nhiều bệnh tật, khiến cơ thể vận hành lành mạnh theo đúng thuyết về gen và di truyền.

Tóm lại, nhiều phụ gia có HCSH từ động vật, cây cỏ, vi sinh vật... được đưa vào thành phần thực phẩm chức năng, lại có thể điều khiển được chức năng của từng bộ phận trong cơ thể và phòng chống một số bệnh, kể cả bệnh hiểm nghèo (tăng tạo máu, tăng trí nhớ, tăng hoạt động cơ bắp, tăng miễn dịch, chống lão hoá, chống “bất lực”, chống thụ thai, cai nghiện, chống di căn, phòng ngừa ung thư...). Có thể khẳng định rằng, ngày nay các chất dinh dưỡng chính (đạm, đường, béo...) lại trở thành vai trò phụ, còn các HCSH đưa vào thực phẩm lại trở thành chính yếu. Thức ăn mới này chính là các loại thực phẩm chức năng, sẽ góp phần cụ thể hoá một nguyện vọng xa xưa của loài người trên trái đất: Thức ăn của chúng ta sẽ là những vị thuốc của chúng ta!