Vừng
Giá trị dinh dưỡng
Vừng hay mè (danh pháp hai phần: Sesamum indicum L.) là một loại cây ra hoa thuộc chi Vừng (Seamum), họ vừng (Pedaliaceae). Nguồn gốc tự nhiên chính xác của cây vừng vẫn chưa được xác định, dù nhiều loài cây trong hoang dã có liên quan hiện diện ở Châu Phi và một số nhỏ hơn ở Ấn Độ. Đây là một cây được thuần hóa ở các vùng nhiệt đới khắp thế giới và được trồng để lấy hạt ăn do hạt có hàm lượng chất béo và chất đạm cao. Đây là một cây cao cỡ 1-1,5m. Lá đơn và kép 3 lá phụ, có lông, hoa vàng nhạt, nang có khía, hạt nhỏ. Hạt vừng chứa từ 38 đến 50% dầu. Dầu vừng là một loại dầu ăn tốt. Ở xứ lạnh, dầu vừng có ưu điểm hơn dầu ô liu vì nó khó đông đặc lại. Lá và rễ cây vừng được dùng để gội đầu cho mọc tóc.
Vừng sao qua, giã nhỏ, trộn thêm muối và các thành phần khác là món ăn phổ biến tại Việt Nam, nhất là đối với những người ăn chay. Món ăn này thường là trộn với cơm ăn có vị bùi, hay cơm vừng.
Ngoài ra do vị bùi của nó mà vừng sau khi rang thường được rắc lên một số món ăn khác, hoặc như bánh đa vừng...
Công dụng
Giảm huyết áp: Một số nghiên cứu đã chứng minh được dầu mè có thể làm giảm huyết áp cao, giúp hệ thống tim mạch hoạt động nhẹ nhàng hơn, đồng thời ngăn ngừa các bệnh liên quan đến tim mạch. Ngoài ra, Magie được biết tới như một thần dược giãn mạch máu giúp giảm huyết áp cao, vì vậy mà magie có trong dầu mè cũng có tác dụng như thế. Có thể bạn không biết, hàm lượng magie trong dầu mè trong 1 khẩu phần ăn cung cấp cho cơ thể 25% nhu cầu magie hàng ngày của bạn. Con số này không nhỏ phải không?
Phòng chống ung thư: Với giá trị dinh dưỡng cùng các vitamin, khoáng chất có trong hạt vừng thì không ai có thể phủ định khả năng phòng chống ung thư của loại hạt nhỏ bé này. Bên cạnh các khoáng chất thì hạt vừng còn chứa axit phytic là một hợp chất chống ung thư mà ít ai biết tới và nó hoạt động như một chất chống oxi hóa, ngăn chặn hoạt động của các gốc tự do. Do đó mà không chỉ ngăn ngừa bệnh ung thư, hợp chất này còn giúp cơ thể tăng cường hoạt động của hệ thống miễn dịch, làm chậm quá trình lão hóa, cải thiện và ngăn ngừa bệnh tim mạch, ngăn chặn các bệnh liên quan đến rối loạn nhận thức. Một số loại bệnh ung thư mà hạt vừng có thể ngăn ngừa được là ung thư bạch cầu, ung thư vú, ung thư phổi, ung thư tuyến tụy, ung thư ruột kết và ung thư tuyến tiền liệt.
Kiểm soát bệnh tiểu đường: Một lần nữa nhấn mạnh vai trò quan trọng của magie và các khoáng chất trong hạt vừng, các sản phẩm từ hạt vừng có tác dụng ngăn chặn và kiểm soát bệnh tiểu đường ở mọi tình trạng khác nhau. Hơn thế nữa, một số nghiên cứu đã chứng minh được rằng dầu mè có những tác động tích cực trong điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2. Dầu mè có thể cải thiện và nâng cao tác động của thuốc điều trị tới tình trạng bệnh, điều hòa lượng insulin và glucose trong cơ thể, từ đó có thể kiểm soát tình hình bệnh lý.
Đường tiêu hóa: Cũng như các loại hạt khác, trong hạt vừng có chất xơ. Chất xơ giúp cho đường tiêu hóa hoạt động nhịp nhàng hơn, giúp thức ăn dễ tiêu hóa hơn. Do vậy mà cơ thể cũng tránh được các loại bệnh về đường tiêu hóa như táo bón, tiêu chảy, các bệnh về ruột già và đồng thời phòng chống ung thư đường tiêu hóa. Ngoài ra, chất xơ còn là địch thủ của cholesterol LDL nguy hại từ thịt động vật, chất xơ loại bỏ những cholesterol có hại đó ra khỏi cơ thể giúp bạn phòng tránh được các bệnh về tim mạch như nhồi máu cơ tim, đau tim, đột quỵ, xơ vữa động mạch.
Sức khỏe xương: Cũng như các loại hạt khác, trong hạt vừng có chất xơ. Chất xơ giúp cho đường tiêu hóa hoạt động nhịp nhàng hơn, giúp thức ăn dễ tiêu hóa hơn. Do vậy mà cơ thể cũng tránh được các loại bệnh về đường tiêu hóa như táo bón, tiêu chảy, các bệnh về ruột già và đồng thời phòng chống ung thư đường tiêu hóa. Ngoài ra, chất xơ còn là địch thủ của cholesterol LDL nguy hại từ thịt động vật, chất xơ loại bỏ những cholesterol có hại đó ra khỏi cơ thể giúp bạn phòng tránh được các bệnh về tim mạch như nhồi máu cơ tim, đau tim, đột quỵ, xơ vữa động mạch.
Chống viêm nhiễm: Đồng có trong hạt vừng có rất nhiều tác dụng, một trong số đó là hỗ trợ giảm đau do viêm xương, khớp, cơ bắp; nó cũng có thể làm giảm tình trạng bệnh viêm xương, khớp, cơ bắp. Hơn nữa, đồng là khoáng chất cần thiết cho việc bảo vệ thành mạch mạch máu, xương và khớp. Thêm vào đó, đồng là yếu tố cần thiết cho sự hấp thu hợp chất sắt ở cơ thể.
Bảo vệ dưới các tác nhân bức xạ: Sesamol là một hợp chất có trong hạt vừng và nó có thể bảo vệ ADN khỏi tác động của các tác nhân bức xạ. Bức xạ có thể do những tình huống tình cờ hoặc trong quá trình điều trị bệnh bằng hóa trị hay xạ trị. Hạt mè có thể bảo vệ ADN khỏi biến đổi bức xạ, từ đó ngăn ngừa ung thư hay các bệnh lý liên quan tới biến đổi ADN.
Sức khỏe răng miệng: Hạt vừng có tác động mạnh mẽ tới sức khỏe răng miệng. Khi chà bột vừng hoặc vừng giã lên răng sẽ giúp bạn kháng khuẩn và tiêu diệt vi khuẩn bám trên răng. Đặc biệt là hạt vừng có thể ngăn chặn hoạt động của vi khuẩn chính gây ra sâu răng là vi khuẩn Streptococcus.
Da và tóc: Hạt vừng có chứa kẽm hỗ trợ hiệu quả trong quá trình hình thành collagen, tăng cường sức khỏe cơ bắp, tóc và da. Dầu mè còn có thể làm giảm sự xuất hiện của các vết đồi mồi và các dấu hiệu lão hóa khác trên da.
Chức năng chuyển hóa: Trong hạt vừng có một lượng protein khá lớn và chúng có thể phân tán hoặc tập trung lại trong quá trình chuyển hóa. Vì vậy, hạt vừng có thể tăng cường năng lượng cơ thể, củng cố hoạt động của tế bào và hệ thống trao đổi chất.
Lưu ý khi sử dụng
Nếu như ăn quá nhiều hạt mè có thể gây khó chịu ở dạ dày và ruột kết. Tuy nhiên, những việc này chỉ xảy ra khi ăn với lượng rất lớn.