Hạt sen

Giá trị dinh dưỡng

Hạt sen là hạt của loài thực vật thuộc chi Sen, là phần màu trắng bên trong vỏ cứng của quả sen, sau khi đã bỏ cả chồi mầm, thường gọi là Liên tử. Hạt sen được bán dưới dạng hạt đã được làm khô hoặc bán với cả đài sen để ăn sống.

Sau khoảng 4 tháng chăm sóc chu đáo, sen bắt đầu trổ bông và cho thu hoạch những gương sen đầu tiên. Mỗi gương sen có 10- 12 hạt, khoảng 40 gương cho 1 kg hạt sen tươi.

 

 

Công dụng

Đối với ẩm thực: người ta đã chế biến hạt sen thành nhiều món ăn có giá trị bổ dưỡng cao như chè sen, mứt sen, chè hạt sen long nhãn, sen sấy khô, hạt sen hầm canh gà, hạt sen nấu canh,...vừa ngon miệng, hấp dẫn lại có giá trị dinh dưỡng cao mà không gây hại cho cơ thể.

Chữa mất ngủ: trong hạt sen có tâm sen, tác dụng chữa mất ngủ, hàng ngày nấu chè hạt sen ăn vào buổi chiều hoặc tối sẽ giúp ngủ ngon giấc hơn.

Trẻ em tiêu chảy kéo dài, gầy yếu kém ăn: Hạt sen sấy khô, gạo tẻ rang vàng, hai thứ liều lượng bằng nhau (khoảng 150-200g) tán bột, mỗi ngày cho ăn 6-8g vào lúc đói.( Không dùng cho trẻ dưới 1 tuổi )

Phụ nữ hay bị sẩy thai: Hạt sen 1kg bỏ vỏ ngoài và tâm, củ mài (tươi thì 5kg, khô thì 2kg) hai thứ cùng sao vàng, tán mịn, viên với hồ nếp bằng hạt nhãn, mỗi ngày ăn hai lần, mỗi lần 10 viên vào lúc đói.

Trẻ con nóng khát: Hạt sen 20g, bèo cái 2 cây, gừng tươi 2 lát, đổ một tô nước đun kỹ, cho uống thay nước chè.

Chữa di tinh, đái đục: Hạt sen 100g (bỏ vỏ, bỏ tim) sao vàng, bạch linh 20g (mua ở hiệu thuốc đông y) hai thứ cùng tán bột, uống với nước lọc vào lúc gần đi ngủ, mỗi lần 1 thìa cà-phê.

Chữa lòi dom: Hạt sen 50g tẩm rượu để khô, sao vàng, nấu chung với núm đuôi lợn (đoạn ruột sát đuôi, lấy 15- 20cm) thật kỹ, thêm tý muối, ăn vào buổi sáng, cứ vài ba ngày ăn 1 lần, sau 5 lần sẽ kiến hiệu.

Chữa thiếu máu, ít ngủ, kém ăn: Hạt sen hầm với thịt ba chỉ, ăn trong nhiều tuần.

Bồi dưỡng cho phụ nữ mới sinh hoặc mới điều hòa kinh nguyệt: Chọn gà nhỏ, cỡ 400-500g/con, mổ bỏ ruột, cho hạt sen và ý dĩ (bo bo), gạo nếp, mỗi thứ một nhúm (vo sạch) vào bụng gà, khâu lại, nấu thật nhừ cho ăn. Cứ 2-3 ngày lại ăn một bữa như thế.

Chống lão hóa: Hạt sen và củ hạt sen có chứa một loại enzyme đặc biệt có tác dụng "hàn gắn, phục hồi" protein trong cơ thể con người bị tổn thương và cuối cùng làm cho làn da luôn trẻ trung. Chính vì lợi thế này các hãng bào chế dược phẩm, mỹ phẩm hiện nay đang tìm kiếm, chiết xuất enzyme để đưa vào các sản phẩm chống lão hóa của họ. Bên cạnh đó, hạt sen còn giàu hàm lượng kaempferol, một chất flavonoid tự nhiên rất hữu ích, có tác dụng ngăn ngừa viêm nhiễm, đặc biệt là tác dụng chống viêm các mô lợi, nhất là ở nhóm người cao niên.

Tăng cường cơ chế bài tiết melamin: Theo nghiên cứu công bố đầu tháng 6 vừa qua trên tạp chí Y học thử nghiệm phân tử của Mỹ thì tinh dầu chiết từ cánh, nhị và ngó sen có tác dụng tốt trong việc bài tiết melamin, đặc biệt là hợp chất có tên plamitic acid methyl ester, thông qua cơ chế có tên là melanogenesis, đây chính là hợp chất giúp cho tóc của con người không bị bạc, gẫy hoặc bị lão hóa sớm do thiếu melamin.

Dùng làm các món ăn thông dụng: Với lợi thế về mùi vị, màu sắc và dưỡng chất nên hạt sen được con người sử dụng khá phổ biến để làm thực phẩm và thuốc chữa bệnh. Hạt sen có tác dụng bổ dưỡng an thần, đặc biệt là dùng để chữa tiêu chảy kéo dài và bệnh suy dinh dưỡng, chữa chứng mất ngủ, giảm khát mùa hè, chữa thiếu máu, kém ăn bồi dưỡng cho phụ nữ sau khi sinh... 

Theo nghiên cứu của Tiến sĩ Tian ở Viện KI công bố tháng 11 năm ngoái thì đến nay con người đã tìm thấy nhiều hợp chất quý có trong hạt sen có tác dụng kháng vi-rút herpes 1. Thực ra, nghiên cứu này được thực hiện từ những năm 60 ở thế kỷ trước nhưng ngày nay người ta mới có đủ thời gian kiểm chứng. Ngoài tác dụng kháng viêm, rất nhiều thành phần trong hạt sen có tác dụng làm giảm huyết áp, qua thử nghiệm trên động vật đã chứng minh được điều này. 

Qua nghiên cứu, y học hiện đại còn phát hiện thấy trong hạt sen còn có chứa nhiều hợp chất có công năng tác dụng giống như chất làm se, có tác dụng làm giảm rò rỉ dịch của các bộ phận nội tạng, như lá lách, thận và tim...Vì vậy những người đàn ông mắc bệnh thận, bệnh suy giảm tình dục, nếu thường xuyên ăn hạt sen sẽ có tác dụng tốt cho sức khỏe. Riêng nhân xanh có trong hạt sen tuy có mùi vị hơi đắng nhưng lại có tác dụng "làm mát", giải nhiệt cho cơ thể. 

Cách chọn

Khi mua hạt sen, để chất lượng nhất bạn nên mua hạt sen tươi tại các đầm sen. Khi ấy, những đài sen vừa mới hái, bạn có thể tha hồ lựa chọn.

Hoặc bạn có thể mua lại từ các tiểu thương kinh doanh hạt sen tươi tại các chợ cóc. Tuy nhiên, mua hạt sen tại đầm thường rẻ hơn nhiều vì bạn được mua giá gốc.

Nên mua hạt sen đen về tách vỏ: Theo những chị em có kinh nghiệm mua hạt sen tươi cho biết, khi mua bạn không nên chọn loại hạt sen đã tách vỏ. Ngược lại, nên chọn những hạt sen đen về tách vỏ, bỏ tâm sen. Sau đó, không cần rửa mà phơi ngay hạt sen dưới trời nắng. Sau khi khô, bạn có thể cho vào lọ thủy tinh, để nơi khô ráo, thoáng mát. Mua hạt sen đen đã tách vỏ về vừa được lợi về giá mua rẻ hơn vừa được có thêm tâm sen để sử dụng mà lại sạch sẽ.

Khi mua hạt sen tươi, nên mua những hạt sen đã già. Tuyệt đối không mua những hạt sen còn non. Bởi vì chọn những hạt đã già, căng tròn, phía ngoài có màu trắng ngà hoặc vàng đậm.

Nên mua hạt sen vẫn còn tâm sen vì tâm sen rất tốt trong việc điều trị chứng mất ngủ, suy nhược thần kinh, an thần.

Nếu chỉ mua hạt sen đã bỏ tâm sen đi tức là bạn đã bỏ mất một công dụng lớn của hạt sen. Theo đó, hạt sen sẽ không có tác dụng chữa mất ngủ mà chỉ có tác dụng chữa bệnh tiêu hóa. Vì thế, thậm chí mua hạt sen sấy khô cũng nên chọn mua loại hạt sen còn giữ nguyên tâm sen.



Bảo quản

Nếu mua một ít hạt sen để ăn ngay thì không cần lưu ý điều này. Tuy nhiên nếu bạn mua nhiều hạt sen tươi về ăn dần thì phải cực lưu ý để có hạt sen ăn quanh năm.

Để bảo quản hạt sen, có thể mua hạt sen về, bóc vỏ hạt sen lấy nhân (tuyệt đối không rửa). Sau đó dùng tăm để lấy tâm sen ra. Trước khi đem hạt sen đi phơi khô, cần tách tâm hạt sen ra trước. Phơi hạt sen thật kỹ mới cho vào lọ sạch đậy kín để dùng ăn dần. Nhưng thỉnh thoảng lại mang hạt sen ra phơi lại để tránh bị ẩm mốc tuyệt đối.

Hoặc bạn có thể mua hạt sen tươi về bóc bỏ vỏ, bỏ tâm (không rửa). Sau đó gói thật kỹ cho vào tủ đá. Khi muốn dùng đến thì mang đi hấp lại trước khi chế biến món ăn yêu thích.

Lưu ý khi sử dụng

Hạt sen từ lâu được coi là một thần dược của sức khỏe, nhưng nếu dùng không đúng cách hạt sen sẽ cũng có tác dụng phụ khôn lường cho sức khỏe:

Gây biếng ăn nếu cho trẻ dùng: Hạt sen không có nhiều ý nghĩa về mặt dinh dưỡng, thậm chí còn làm trẻ khó tiêu hóa. Nguyên nhân là hệ thống tiêu hóa của trẻ rất nhạy cảm vì còn quá non nớt không thể hấp thụ được các chất, ngược lại, có thể gây dị ứng và mẩn đỏ. Do đó, không nên trộn các loại hạt sen để nấu cháo cho bé vì sẽ gây nên chứng đầy bụng, khó tiêu và biếng ăn ở trẻ nhỏ, tin tức theo báo VTC News.

Không chữa được mất ngủ: Nhiều người hay lầm tưởng, hạt sen là loại thực phẩm tốt để chữa mất ngủ. Thực tế, hạt sen không có nhiều tác dụng chữa mất ngủ. Trong hạt sen gồm hai thành phần là hạt và tâm sen. Búp trong hạt sen được gọi là tâm sen mới là thành phần có tác dụng chữa mất ngủ. Do đó, khi sử dụng hạt sen mà đã bỏ đi tâm sen thì sẽ không có tác dụng chữa mất ngủ. Chỉ nên dùng riêng tâm sen để chữa đau đầu, mất ngủ sẽ tốt hơn.

Nguy cơ nhiễm độc tâm sen: Hạt sen không dùng cho những người bị bệnh tim mạch bởi trong tâm sen có chứa độc tính alkaloid, vì tâm sen có chứa độc tính, muốn sử dụng làm thuốc trước tiên phải khử độc rồi mới dùng. Có thể khử độc bằng cách sao tâm sen ngả màu vàng nhưng không cháy để độc tố thoát hết ra ngoài. Cần chú ý liều dùng và không nên dùng lâu dài. Vì vậy những người mắc bệnh tim khi dùng hạt sen nhất thiết phải bỏ tâm hoặc dùng tâm sen với lượng vừa phải.

Có thể gây đầy bụng, khó tiêu: Trong Đông y, hạt sen có tính bình, không độc nên nếu dùng hạt sen đúng cách hoặc với lượng vừa phải sẽ có tác dụng kiện tỳ – kích thích tiêu hóa hay chữa các bệnh đường tiêu hóa. Nhưng nếu sử dụng không đúng cách hoặc quá liều, hạt sen có thể gây đầy bụng, khó tiêu, táo bón. Bởi vì trong hạt sen có chứa nhiều vitamin và các khoáng chất, khi đang bị rối loạn tiêu hóa sẽ khiến cơ thể rơi vào tình trạng hấp thu khó khăn hơn.