Kho cá, kho cá...ra "kho tiền"

Làm một tháng, ăn cả năm. Một mùa xuân mới lại về và cũng là mùa làm ăn của không ít làng nghề.

Pha chế gia vị, khâu tạo nên hương vị đặc trưng của cá kho tộ Nhân Hậu.

Chúng tôi về "Làng Vũ Đại" Nhân Hậu, xã Hoà Hậu (Lý Nhân, Hà Nam) một ngày cuối năm Tân Mão. Mới chớm đầu làng đã nghe mùi khói, lẫn trong mùi thơm cay cay, ngầy ngậy của hương vị cá kho toả ra từ những ngôi nhà.

Món gia truyền

Tết năm nay lượng khách đặt mua cá rất lớn nên làng cá kho Nhân Hậu vào mùa sớm. Mọi năm phải mùng 10- 15 tháng Chạp làng mới bắt đầu nổi lửa.

Hỏi về lịch sử của món đặc sản cá kho tộ Nhân Hậu, ông Trần Huy Thoả, người đã hơn 30 năm gắn bó với nghề cho hay: "Tôi không biết tục kho cá có từ bao giờ, nhưng từ bao đời nay cứ 23 tháng Chạp (Tết Ông Táo) gia đình nào ở Nhân Hậu đều phải có đĩa cá kho để cúng.

Ông Trần Huy Thoả (phải) kiểm tra cá trước khi kho.

Cá phải là cá trắm đen từ 3kg trở lên bỏ đầu, đuôi. Gia vị gồm riềng lát, nước tương cua, nước cốt chanh, gừng giã, nước mắm… và kho bằng nồi đất, nhưng phải là nồi Nghệ An, còn vung là vùng ở Thanh Hoá.

Cho riềng lát xuống đáy nồi, xếp cá vào rồi cho gia vị lên, nếu trời lạnh thì cho thêm ít sườn lợn để thêm độ béo ngậy cho cá. Củi phải là củi nhãn, không được dùng củi xoan, khi cá sôi thì cho nhỏ lửa ủ trong than tro từ 15 - 24 giờ mới đạt tiêu chuẩn".

Công thức là thế, nhưng để có được nồi cá ngon còn là "bí quyết" mà chỉ có người dân nơi đây mới biết. Ông Trần Xuân Thực - một trong những hộ kho cá nổi tiếng với cả nghìn nồi mỗi năm - cho hay, trước đây dịp Tết Ông Táo làng mới kho cá, mỗi nhà chỉ kho hai nồi ăn và vài nồi biếu bạn bè, người đi xa.

"Miếng ngon nhớ lâu", chính những lần biếu làm quà, mà thương hiệu cá kho tộ Nhân Hậu được nhiều người biết. "Người này mách người kia, họ tìm đến đòi mua và đặt hàng. Mấy năm gần đây, nhiều Việt kiều, du khách nước ngoài đặt hàng chục nồi mang về làm quà" - ông Thực khoe.

Hốt bạc

Hiện ở Hoà Hậu có cả trăm hộ kho cá bán vào dịp Tết. Để tiện, họ phân ra thành từng loại nồi khác nhau, từ 3-7kg, giá từ 500 nghìn đồng đến 1,2 triệu đồng/nồi. Ông Trần Huy Thoả cho biết: “Dịp Tết năm ngoái ông kho gần 2.000 nồi; năm nay cũng hơn 2.000 nồi, ước khoảng 10 tấn cá nguyên liệu. Năm ngoái trừ hết chi phí tôi lãi hơn 400 triệu đồng. Năm nay chắc sẽ “ấm” hơn".

Cũng kho tới 1.200 nồi cá trong dịp Tết Tân Mão và lãi ròng gần 300 triệu đồng trong vòng chưa đầy một tháng, anh Thực tâm sự: "Vào mùa kho cá tôi phải thuê thêm 5 lao động. Chỉ ngửi khói, thức đêm kho cá cũng đủ mệt rồi, nhưng vui vì đặc sản quê hương được nhiều người ưa dùng".

Nghề kho cá đang tạo việc làm cho hàng trăm lao động. Không chỉ gia đình ông Thoả, ông Thực, Hoà Hậu có hàng trăm hộ thu cả trăm triệu đồng trong dịp Tết từ nghề kho cá, như ông Trần Bá Luận,Trần Duy Toàn, bà Nguyễn Thị Lan, Trần Thị Chi… Ông Trần Bá Luận cho hay: "Cũng nhờ nghề kho cá mà đời sống người dân ngày càng nâng cao, đường làng đã được bê tông, nhiều gia đình xây được nhà tầng, mua sắm được nhiều vật dụng có giá trị...".

Sưu tầm