trương đăng thị bích: người viết sách nấu ăn bằng thơ

Bà Trương Đăng Thị Bích là con dâu hoàng thân Tùng Thiện Vương Miên Thẩm. Năm 1910, bà xuất bản cuốn sách đầu tiên bằng thơ có tên là "Thực phổ bách thiên" gồm 102 bài thơ, đều ở thể thất ngôn tứ tuyệt.

Huế nổi tiếng là trung tâm thi ca và ẩm thực. Cuốn sách nấu ăn của bà Bích đã kết hợp hai truyền thống này vào cái gọi là “Tuyệt đỉnh của văn hoá Huế” .Giống như các nhà thơ cổ điển Việt Nam khác, Trương Đăng Thị Bích viết bằng chữ nôm (là chữ tượng hình Việt Nam cổ chỉ tầng lớp ở thời đại ấy biết).Cuốn sách nấu ăn được soạn để dùng trong gia đình, nhưng có một giá trị xã hội và văn học lớn.

Cuốn sách mở đầu bằng bài thơ Tổng luận, dạy nguyên tắc cơ bản để nấu một bữa ăn, và có lữ cũng là nguyên tắc để viết một bài thơ:

Tổng luận:

Có khi cá thịt, có khi rau

Nấu nướng chiên xào phải đủ màu

Trong sạch là gương, tuỳ mặn nhạt

Dẻo dai cơm chín, chủ làm đầu.

Bài thơ tiếp theo mô tả cách nấu cơm, công việc đầu tiên trong việc sửa soạn một bữa ăn. Một trăm bài khác trong sách gồm: 9 món gia cầm (bồ câu, gà hấp, chim sẻ quay); 17 món thịt(cừu, thỏ, dê, lợn); 12 món cá có vảy,chẳng hạn cá ngừ; 6 món cá không có vảy như lươn chẳng hạn; 10 món tôm, cua; 4 món các loại hải sản (bào ngư, bóng cá mập, vây cá). Các món còn lại được cân đối giữa rau và hoa quả(khoai tây, dưa chuột,cà) và tương đậu nành,tương ớt, nước mắm.

Mỗi bài thơ đều có những hướng dẫn rõ ràng về món ăn đó. Độc giả ngày nay vẫn có thể sử dụng những công thức này, như ví dụ dưới đây:

Bông mai chớm nở hái tay vừa

Tước canh soi tim, cuống phải chừa

Tôm quyết ra màu dôi nhân loại

Chiên lần nhúng trưng lửa bưa bưa...

Mặc dù cuốn sách do một người trong hoàng tộc viết nhưng trong đó chỉ có 34 công thức sử dụng các nguyên liệu đắt tiền đặc biệt dùng cho triều đình. Các công thức còn lại đều là những món ăn dân dã hàng ngày, trông hấp dẫn, vị thơm, ăn ngon mà dễ làm.