Cá niên nướng

Cá niên thường xuất hiện vào mùa xuân và mùa hè, chúng  thích sống ở đoạn suối nước chảy xiết, nhất là đoạn có thác, ghềnh, nên việc bắt chúng tương đối khó. Ngoài câu, có thể bắt cá niên bằng lưới, hoặc suốt cá.

Cách bày cúng cá niên nướng của đồng bào dân tộc Cơtu (cá có xiên que giang)

Bà Đặng Thị Thành, 79 tuổi, cư dân của làng An Lợi (xã Hòa Ninh) cho biết, thời con gái, bà theo dân làng lên rừng chặt những cây chẹo, cây nghể... giã dập và mang lên đầu nguồn như Nà Hoa, Hố Ráp, Họng Cối, Lòng Thuyền... để thả xuống dòng nước. Các loại cá, trong đó có cá niên vừa say thuốc vừa cay mắt, bơi vòng vèo trên mặt nước, người đứng dưới suối chỉ việc dùng vợt để vớt... Còn ở thôn Phú Túc (xã Hòa Phú), khi nông nhàn, bà con dân tộc Cơtu thường rủ nhau đi sát bờ suối từ hạ nguồn lên thượng nguồn để bắt cá. Nhờ có đông người lội nước, lũ cá nghe động chạy tứ tán, không dính vào vợt này thì cũng mắc vào vợt kia. Trong các lễ hội của người Cơtu như: lễ ăn mừng được mùa (Bhuổi a Ví), lễ ăn mừng nhà Gươl (Lang Tơ Rí), lễ bỏ mả (Dông Têng), lễ ăn mừng lúa mới (Chaharoo Tơmêê)... đều có món cá niên nướng để cúng Giàng. Bà con Cơtu thường vót những cây giang nhỏ xuyên qua thân cá từ đầu tới đuôi, rồi đốt lửa nướng. Chỉ cần cặm những que cá này quanh đống lửa, trở cá đều tay để cá chín vàng, tươm mỡ.

Cá niên nhỏ khoảng hai ngón tay, thân hơi lép, có màu trắng bạc. Đứng trên bờ suối, thi thoảng, người ta thấy một quầng sáng lấp lánh dưới làn nước đang chảy xiết, đó chính là lúc cá niên đang nô đùa, lạng lách với bọt nước. Người ta câu cá niên bằng mồi bọ gậy, bọ nước và phải đứng giữa dòng nước chảy, cầm cần câu kéo tới, kéo lui mới hy vọng câu được cá. Cá niên nướng ăn với muối ớt giã nát, không ướp bất cứ gia vị nào vẫn tỏa mùi thơm ngon. Theo những vị sành ăn, bộ ruột của cá niên là ngon nhất, có vị nhẫn nhẫn đặc trưng của mật cá. Cá niên có thể nấu nhiều món, nhưng cá niên nướng vẫn ngon nhất và đơn giản nhất.

Cắm trại ven bờ suối hoang vu, gần ngọn thác, nơi bát ngát hương rừng, ngồi nướng cá trên tảng đá, chín con nào thưởng thức con nấy. Cá niên thơm bùi, nóng hổi, vừa thổi vừa ăn, nhai từng miếng cá giòn, ngọt trong khung cảnh ấy thì còn gì bằng.

Hòa Vang